مصاحبه با دکتر احمد حاجبی، روانپزشک و قائم مقام معاون درمان در حوزه سلامت روان و اعتیاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
[برگرفته از روزنامه سپید (۱۳۹۴/۴/۱۵)]
با توجه به این‌که وزارت بهداشت شیوع اختلالات روانی را مورد بررسی قرار می‌دهد، در حال حاضر شیوع این اختلالات در کشور چه میزان است؟
طبق آخرین بررسی که در کشور انجام شده است شیوع اختلالات روانپزشکی ۲۳ و شش دهم درصد در جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال است که در بین اختلالات روانپزشکی شایع‌ترین اختلال، افسردگی [اختلال افسردگی اساسی] است. همچنین شیوع اختلال افسردگی اساسی نیز ۱۲ و هفت دهم درصد گزارش شده است.
بسیاری از روانپزشکان و حتی مسئولان بر این باورند که شیوع این بیماری در کشور در حال افزایش است. از نظر شما چه عواملی باعث شیوع این بیماری در کشور شده است؟
دلایل مشکلات روانی بسته به مسائل جامعه و مشکلاتی که وجود دارد، متفاوت است. مشکلات اجتماعی، ژنتیکی و شرایط چگونگی تربیت علت اصلی اختلالات متعدد روانی محسوب می‌شود. ولی این نکته را نباید فراموش کرد که توانایی افراد برای مقابله با این‌گونه اختلالات بسیار حائز اهمیت است، چرا که افراد توانمند در شرایط مختلف دچار مشکلات روانشناختی نمی‌شوند و می‌توانند خود را با شرایط مختلف انطباق دهند.
کمبود تعداد تخت‌های روانپزشکی در کشور به عنوان یکی از معضلات این بیماران مطرح می‌شود. در حال حاضر چه تعداد تخت کمبود داریم و برنامه وزارت بهداشت در این زمینه چیست؟
در حال حاضر حدود ۷ هزار تخت روانپزشکی در حوزه وزارت بهداشت وجود دارد و با تخت‌های روانپزشکی که در سایر سازمان‌ها وجود دارد، حدود ۸ هزار مورد می‌شود. طی بررسی‌ها و نیازسنجی‌هایی که انجام شده لازم است که حدود ۱۱ هزار تخت روانپزشکی در کشور داشته باشیم. یعنی با کمبود ۳ هزار تخت روانپزشکی کمتر از آن چیزی که پیش‌بینی شده است، مواجه هستیم. یکی از برنامه‌های وزارت بهداشت در سال جاری در راستای افزایش تعداد تخت‌های روانپزشکی است که به صورت جدی پیگیری خواهیم کرد تا مقدار قابل توجهی از تخت‌ها را پوشش دهیم.
تخت‌هایی روانپزشکی که در حال حاضر در بیمارستانها وجود دارد تا چه اندازه مطابق با استاندارد است؟
براساس اعتباربخشی که وزارت بهداشت شاخص‌های آن را تعیین می کند، تخت‌هایی که وجود دارد، اعتباربخشی شده و با مشکل جدی مواجه نیستند. وزارت بهداشت این تخت‌ها را اعتباربخشی و براساس آن سطح بندی‌های لازم را انجام می‌دهد.
آیا از نظر شما بهتر نیست که تخت‌های روانپزشکی در بیمارستان‌های عمومی نیز راه‌اندازی شود یا این‌که تنها در بیمارستان‌های تخصصی روانپزشکی این اقدام انجام خواهد شد؟
بله همین‌طور است. نظر ما نیز این است که تخت روانپزشکی در بیمارستان‌های عمومی نیز راه‌اندازی شود. به دلیل این‌که با این اقدام میزان انگ این بیماری در جامعه کمتر می‌شود. سیاست وزارت بهداشت نیز در حال حاضر تحقق همین موضوع است. تعداد قابل توجهی از تخت‌هایی که امسال قرار است به سیستم درمانی کشور اضافه شود در صورتی که تمام برنامه‌های در نظر گرفته شده به درستی اجرا شود در بیمارستان‌های عمومی خواهد بود.
آیا رویکرد وزارت بهداشت در خصوص بیماران روانپزشکی تنها معطوف به افزایش تعداد تخت‌ها است یا برنامه‌های دیگری نیز در این زمینه وجود دارد؟
رویکرد وزارت بهداشت تنها افزایش تخت نیست. یکی از دلایلی که امسال افزایش تعداد تخت را یکی از برنامه های اصلی قرار داده‌ایم یعنی این‌که این نیاز احساس می‌شود که این تعداد تخت در کشور وجود داشته باشد. علاوه بر افزایش تخت روانپزشکی که شرایط بستری را فراهم می‌کند نیاز داریم که در کشور برخی از خدمات مبتنی بر جامعه را در برنامه‌های خود قرار دهیم تا اساساً نیاز به تخت روانپزشکی را تا جایی که می‌شود کاهش دهیم که این موضوع بسیار حائز اهمیت است. در صورتی که صرفاً تخت‌های روانپزشکی را افزایش دهیم هیچ وقت ورودی‌ها کاهش نخواهد یافت و از طرفی بیمارستانها نیز از این ظرفیت برخوردار نخواهند بود. در واقع ما باید خدمات مبتنی بر جامعه خوبی را فراهم کنیم که در صورت فراهم شدن آن میزان ورودی به بیمارستانها به میزان قابل توجهی کاهش یابد و در نهایت تعداد افرادی که نیاز به بستری دارند را کاهش دهیم. در واقع دو استراتژی و راهبرد یعنی افزایش تعداد تخت‌های بیمارستانی و خدمات مبتنی بر جامعه باید با هم حرکت کنند تا به مرور بتوانیم به نتیجه مثبتی دست یابیم.
پوشش بیمه‌ای خدمات مشاوره و روانپزشکی همواره زیر سؤال بوده و سازمان‌های بیمه‌گر این خدمات را تحت پوشش قرار نمی‌دهند. آیا از نظر شما بیمه‌ها تغییر رویکردی در این زمینه داشته‌اند؟
بله، خوشبختانه خدمات مشاوره و روانپزشکی در مراکز دولتی و بستری تحت پوشش بیمه قرار گرفته است و علاوه بر این سازمان‌های بیمه‌گر با روانپزشکان قرارداد دارند و خدمات را تحت پوشش قرار می‌دهند. ولی قرارداد با روانشناسان هنوز برای سازمان‌های بیمه‌گر با وجود اهمیتی که دارد، تعریف نشده است.
به منظور جلوگیری از شیوع اختلالات روانی در کشور چه برنامه‌ای در وزارت بهداشت در نظر گرفته شده است؟
یکی از اقدامات مهم ما، شناسایی و درمان به موقع اختلال‌های روانپزشکی است. به همین منظور این برنامه را تقویت کردیم و اعتقاد داریم تشخیص زودتر، مداخله درمانی زودرس را در پی دارد و از عوارض بیماری جلوگیری می‌کند. همچنین گسترش خدمات حوزه سلامت روان در نظام مراقبت‌های بهداشتی اولیه به صورت کمی و کیفی از برنامه‌های اولویت‌دار و جدی خواهد بود. قصد داریم گسترش خدمات حوزه سلامت روان ، به صورت افزایش پوشش در سطح کشور باشد، به خصوص در ناحیه حاشیه شهرها و خود شهرها و از طرفی عمق خدماتی که ارائه می‌شود، نیز بیشتر شود تا بتوانیم خدمات را از نظر کیفیت ارتقاء داده و تنوع خدمات را بیشتر کنیم.
تدوین پیش نویس قانون بهداشت روان در چه مرحله‌ای است چرا که در طول سال‌های گذشته این موضوع از سوی مسئولان مطرح شده است، ولی خبری از به نتیجه رسیدن آن نیست؟
بازبینی نهایی پیش‌نویس قانون بهداشت روان انجام شده و در مرحله نهایی است و پس از این‌که تأیید حقوقی وزارت بهداشت را دریافت کند مسیر قانونی خود را تا مرحله تصویب نهایی طی خواهد کرد. بنده از ابتدای تدوین این پیش‌نویس حضور داشتم و فکر می‌کنم که خیلی زود بتوانیم از این مرحله خارج شویم و به نتیجه مشخصی دست یابیم. تمام کسانی که در این کار فعالیت داشتند نسبت به این اقدام تعصب دارند و تا دستیابی به نتیجه مشخص آن را پیگیری خواهند کرد.
