دکتر علیرضا چگینی، روانپزشک (۱۳۹۴/۷/۲۴)
خواب شاخصی مهم در حفظ سلامت جسمی و روانی انسان محسوب می‌شود. افسردگی، اضطراب، کاهش توانایی فکر کردن و قدرت تمرکز، سوءمصرف مواد و الکل، افزایش ریسک بیماریهای قلبی و عروقی، چاقی، دیابت و تضعیف سیستم ایمنی بدن، از جمله پیامدهای جدی و مخرب بی‌خوابی در انسان هستند. دستیاران پزشکی با توجه به کشیک‌های شبانه و حجم بالای مسؤولیت‌های شغلی و آموزشی در بیمارستان‌ها، از گروه‌های آسیب پذیر و در معرض خطر مشکلات ناشی از اختلالات خواب می‌باشند. پژوهش‌های بسیاری در کشورهای مختلف، شیوع اختلالات خواب در دانشجویان پزشکی را به طور قابل ملاحظه‌ای بیشتر از دانشجویان سایر رشته‌ها و همچنین بیشتر از جمعیت عمومی گزارش کرده‌اند. نکته اینجاست که با توجه به اهمیت موضوع، تا کنون چه تمهیداتی برای کاهش یا رفع این مشکل توسط برنامه‌ریزان وزارت بهداشت اندیشیده شده است. با یک مقایسه شروع می‌کنیم. در کشور ما تعداد کشیک دستیاران سال اول، دوم، سوم و چهارم به ترتیب ۶، ۸، ۱۰ و ۱۲ کشیک در ماه تعیین شده است. با توجه به این‌که ساعات کاری روزانه هر دستیار ۸ ساعت است، با حذف روز تعطیل، میزان ساعات کاری دستیاران هفته‌ای ۴۸ ساعت و ماهی ۱۹۲ ساعت خواهد بود. حال اگر بخواهیم کشیک‌های بیمارستانی را محاسبه کنیم (با فرض این‌که شروع هر کشیک از ساعت دو بعدازظهر تا هشت صبح روز بعد می‌باشد؛ یعنی هرکشیک ۱۸ ساعت) ساعات کاری کشیک‌های بیمارستانی حداقل ۱۰۸ و حداکثر ۲۱۶ ساعت در ماه خواهد شد. به طور دقیق‌تر با جمع کردن تعداد ساعات کاری روزانه و تعداد ساعات کاری کشیک‌های بیمارستانی، ساعات کاری هر دستیار تخصصی پزشکی در ایران حداقل هفته ای ۷۵ ساعت و حداکثر هفته ای ۱۰۲ ساعت می‌باشد.
حال نگاهی می‌کنیم به تعداد کشیک دستیاران تخصصی در کشور ایالات متحده آمریکا. در سال ۱۹۸۴ میلادی به دنبال مرگ دختری ۱۸ ساله به علت خطای پزشکی دستیاران، که ناشی از خستگی و خواب‌آلودگی مفرط گزارش شد، بررسی ساعات کاری دستیاران و کاهش آن مورد توجه قرار گرفت. به دنبال آن در سال ۱۹۸۹ قوانینی تحت عنوان BELL-405 در ایالت نیویورک تصویب شد که ساعات کاری دستیاران تخصصی را به ۸۰ ساعت در هفته محدود می‌کرد. چند سال بعد در سال ۲۰۰۲ میلادی این قانون برای اجرا در تمامی ایالات آمریکا تصویب شد و از جولای ۲۰۰۳ لازم‌الاجرا گردید. یک‌سال بعد در سال ۲۰۰۴ میلادی محدودیت‌هایی در قوانین ساعات کار در اروپا به تصویب رسید. با فرض اجرای این قانون در ایران، حداکثر تعداد کشیک هر دستیار، باید هفت کشیک در ماه (معادل ۷۹/۵ ساعت درهفته) باشد.
این وضعیت وقتی اسفناک‌تر است که بخواهیم میزان حقوق دریافتی دستیاران را در این دو کشور با هم مقایسه کنیم. طبق منابع منتشر شده، در سال ۲۰۱۵ میلادی میزان حقوق دریافتی دستیاران تخصصی سال اول در ایالات متحده به طور میانگین ۵۲ هزار دلار در سال و این رقم برای دستیاران سال چهارم به طور میانگین ۵۸ هزار دلار در سال است. اما حقوق سالانه دستیاران پزشکی در ایران چقدر است؟ در ایران دستیاران سال اول مجرد و متأهل، به ترتیب ۸۰۰ هزار و ۱۰۲۵۰۰۰ تومان در ماه و دستیاران سال چهارم مجرد و متأهل، به ترتیب ۹۲۵ هزار و ۱۱۵۰۰۰۰ تومان در ماه حقوق دریافت می‌کنند. به عبارتی حداکثر حقوق یک دستیار تخصصی سال چهارم در ایران در صورت تأهل، سالانه ۱۳۸۰۰۰۰۰ تومان است. این رقم در مقایسه با معادل ریالی حقوق دریافتی هر دستیار سال چهارم در ایالات متحده (با فرض هر دلار ۳۰۰۰ تومان) که ۱۷۴۰۰۰۰۰۰ تومان در سال خواهد شد، یعنی ۱۲/۶ برابر کمتر. این در حالی است که میزان ساعات کاری دستیاران تخصصی در ایران بسیار بیشتر از همکارانشان در ایالات متحده است.
در کنار این موضوع می‌توان به احتمال حذف یارانه تمامی پزشکان، بدون توجه به وضعیت حقوق دریافتی آنان اشاره کرد. با این که مجلس محترم شورای اسلامی حداقل حقوق ماهیانه برای حذف یارانه را دو میلیون تومان در ماه اعلام کرده است، در این صورت یارانه دستیاران پزشکی با حداکثر حقوق ۱۱۵۰۰۰۰ تومان در ماه، به علت پزشک‌بودن قطع خواهد شد. سؤال اساسی این است که آیا مسؤولان و برنامه‌ریزان وزارت محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور از این قوانین اطلاعی ندارند و اصولاً برای تدوین قوانین به چه منابعی استناد می‌کنند؟ و اگر این اطلاع وجود دارد دلیل این بی‌توجهی چیست؟
آنچه مسلم است این که، تعداد بالای کشیک دستیاران پزشکی در کشور ما قطعاً سلامت جسمی و روانی آنها را به مخاطره خواهد انداخت و با افزایش میزان وقوع خطاهای پزشکی، تهدیدی جدی برای بیماران نیز خواهد بود.
