[برگرفته از هفته‌نامه سلامت، با تنظیم محبوبه ریاستی و عنوان آموزش مهارت تنهاماندن در خانه]
- از چه سنی می توان کودکان را در خانه تنها گذاشت؟
نمی توان یک پاسخ یکسان به این سؤال داد. برحسب شرایط کودکان و شرایط زندگی تفاوت می‌کند. در خارج از کشور اگر کودک زیر ۱۲ سال را تنها بگذارند، به منزله این است که در حق او کوتاهی کرده‌اند و به همین دلیل پدر یا مادر کودک جریمه می‌شود یا ممکن است حتی او را از خانواده‌اش جدا کنند. در ایران با این‌که قانون خاصی در این مورد وجود ندارد، بهتر است فقط وقتی که مطمئن شدیم کودکمان از عهده خودش بر می‌آید و خطری او را تهدید نمی‌کند، دست به این کار بزنیم.
- چگونه به این اطمینان برسیم؟
باید به طور مستقیم و واضح آموزش‌های لازم را به کودک داد و سعی کنیم اعتماد به نفس او را بالا ببریم. اگر کودک اعتماد به نفس پایینی دارد یا هنوز به آن رشد عقلانی نرسیده که بتواند خطرهای احتمالی را درک کند، بهتر است از این کار صرف‌نظر کنیم، حالا ممکن است این مسأله در سنین مختلف اتفاق بیفتد.
- پس مهارت‌ها و شخصیت خود کودک نیز در این مورد دخیل است؟
بله، ممکن است یک کودک ۹ ساله خیلی خوب وظایفش را بشناسد و قوانین خانه را رعایت کند و برعکس یک نوجوان ۱۳ ساله هنوز نتواند این تنهایی را بپذیرد. بنابراین نمی‌توان در مورد تنهاگذاشتن کودکان در خانه، همه کودکان را به یک چشم دید و یک نسخه برایشان پیچید. خصوصیات شخصیتی، مهارت و پختگی عوامل مؤثری هستند که آمادگی کودک را برای تنها در خانه ماندن مشخص می‌کنند. شخصیت افراد معمولاً با رشد سنی تغییر زیادی نمی‌کند ولی کودک می‌تواند با آموزش، تغییراتی در عکس‌العمل‌هایش در برابر انتظاراتی که از او می رود، ایجاد کند.
- والدین باید چه آموزش‌هایی به بچه‌هایی که مجبورند ساعت‌هایی را تنها در خانه بمانند، بدهند؟
این‌که اگر اتفاق خاصی افتاد، چه کارهایی باید بکنند یا در را به روی چه کسی باز کنند یا جواب چه کسی را ندهند. اگر برق رفت، چگونه شمع روشن کنند که خطری آنها را تهدید نکند. این آموزش‌ها باید خیلی دقیق و مستقیم به کودک داده شود. معمولاً کودکان به زمان نیاز دارند تا به‌تدریج به تنهاماندن در خانه عادت کنند.
از دیگر آموزش‌های مهم می‌توان به آموزش تماس با پلیس و آتش‌نشانی و محل کار والدین اشاره کرد تا اگر مشکلی پیش آمد، کودک بتواند با این مراکز تماس بگیرد. چنان‌چه هنگام ورود به منزل با موردی مشکوک مواجه شدند، وارد منزل نشوند یا اگر کسی آنها را تعقیب کرد، بدانند چه باید بکنند و بدانند تنهایی بیرون از منزل نروند، حتی برای بازی کردن.
- قصه‌ها و روایت‌ها چقدر می‌تواند به والدین و خود کودک کمک کند؟
خیلی نمی‌تواند تأثیرگذار باشد، به خصوص در مورد نوجوانان که اصلاً این موضوع تأثیرگذار نخواهد بود و به نظرم هیچ‌چیز نمی‌تواند مثل آموزش و یاد دادن به کودک کمک کند.
- کودکانی که اضطراب بالایی دارند را می‌توان در خانه تنها گذاشت؟
این مسأله به سن و سال کودک بستگی دارد، اما به نظرم بهتر است هر از گاهی این کودکان تنها در خانه بمانند تا مهارت‌های لازم را کسب کنند؛ مهارت‌هایی مثل غلبه بر ترس و بالابردن اعتماد به نفس. البته اگر سن کودکی که این مشکل را دارد کم باشد، بهتر است او را تنها نگذارند.
- به نظر شما ویژگی‌های کلی کودکی که می‌تواند تنها بماند، چیست؟
کودکانی می‌توانند در خانه تنها بمانند که از اعتماد به نفس کافی برخوردار باشند؛ زیاد نترسند و از بیان خواسته‌هایشان خجالت نکشند؛ بتوانند احساس خود را با والدینشان در میان بگذارند و آن‌قدر با والدینشان رابطه خوب و صمیمانه‌ای داشته باشند که در صورتی که هر مشکلی به وجود آمد یا هر نگرانی‌ای داشتند، قبل از هر چیز، آن را با والدین خود در میان بگذارند. به علاوه، آنها باید مهارت‌های کلامی خوبی برای برقراری ارتباط با دیگران داشته باشند.
- به چه افرادی می‌توانیم اعتماد کنیم و کودکمان را به آنها بسپاریم؟
باید این افراد را خیلی خوب بشناسیم و خصوصیات اخلاقی آنها را بدانیم. بعضی اوقات تعرضات جنسی توسط افراد آشنا صورت می‌گیرد؛ مثل موضوعی که در فیلم «هیس دخترها فریاد نمی‌زنند» شاهد بودیم. باید به فردی که کودک را به او می‌سپاریم اطمینان داشته باشیم و سعی کنیم ساعت تنهاماندن کودکمان به حداقل برسد.
- آیا قفل کردن در خانه برای جلوگیری از خروج کودک از خانه راه حل خوبی نیست؟
نه، به هیچ وجه! اگرچه این کار می‌تواند جلوی برخی از اتفاق‌های ناگوار مانند ورود غریبه به خانه یا خارج شدن کودک از منزل را بگیرد، اگر برای کودک اتفاقی بیفتد، مثلاً خانه آتش بگیرد یا کودک دچار جراحت شود، نه راه فراری دارد و نه می‌تواند از افراد دیگر کمک بگیرد.
- کودکانی که مجبورند ساعت‌های زیادی را در خانه تنها بمانند تا والدینشان از سر کار برگردند، آیا ممکن است در آینده دچار آسیب‌های روانی شوند؟
به هر حال اگر این تنهایی در درازمدت اتفاق بیفتد و طولانی شود، مسأله جدی‌تر می‌شود و اگر شما به عنوان یک والد نمی‌توانید در همان لحظه‌ای که کودکتان از مدرسه به خانه برمی‌گردد همراه او باشید، بهتر است پس از این‌که به خانه برگشتید، زمان بیشتری را به مراقبت از او اختصاص دهید تا کودکتان هم بتواند با شما صحبت کند.
