دکتر فاطمه هادی، عضو هیأت علمی گروه روان‌پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی ایران (۱۳۹۴/۱۱/۲۳)
عدم مصرف یا مصرف نامنظم داروهای روان‌پزشکی موضوع بسیار شایعی در بین بیماران مبتلا به اختلالات اعصاب و روان است؛ مسأله‌ای که افزایش احتمال عود بیماری را به همراه دارد. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت میزان رعایت درمان‌های طولانی‌مدت در جمعیت عمومی حدود ۵۰ درصد است که این میزان در کشورهای در حال توسعه به مراتب کمتر است. در این راستا سازمان جهانی بهداشت به شناسایی عوامل مؤثر در رعایت درمان پرداخته و پنج حوزه اصلی را معرفی کرده است:
الف- حوزه اجتماعی و اقتصادی
در این سطح، سیاست‌گذاران مسؤولیت اصلی را بر عهده دارند تا محیط درمانی مناسب و قابل دسترسی را طراحی کنند و راه را در جهت برآورده کردن نیازهای اجتماعی و اقتصادی هموار سازند. مهم‌ترین مسایلی که در رابطه با رعایت درمان در این حوزه قابل مدیریت است فقر مالی، بی‌سوادی، دسترسی مشکل به سیستم بهداشت و درمان، عدم وجود سیستم مددکاری متناسب و حمایت اجتماعی است. کاهش قیمت دارو، آموزش افراد کم‌سواد، برقراری و استفاده از سیستم بهداشت و درمان جامعه‌نگر و ارزیابی نیازهای اجتماعی از اقدامات اساسی در این حوزه محسوب می‌شود.
ب- حوزه سیستم بهداشت و درمان
در این سطح مهم‌ترین اقدام، آموزش پرسنل درمانی در مورد رعایت درمان و راههای سودمند بالینی در جهت استفاده از اطلاعات ارایه شده است. اقدامات باید فراتر از نصیحت کردن و نسخ دارویی باشند و بایستی به سوی شکل‌دهی رابطه و اتحاد درمانی مناسب پیش روند.
پ- حوزه درمان دارویی
در این سطح، اقدامات اصلی قابل انجام شامل بازنگری نسخه دارویی، تنظیم دوز دارو، مدیریت و درمان عوارض دارویی، ساده کردن رژیم دارویی و کاهش تعداد داروی مصرفی، عدم ایجاد تغییرات زیاد در داروهای مصرفی بیمار، ارایه آموزش به بیماران و خانواده آنها در مورد بیماری و داروی مصرفی و سیر درمان، ترسیم سیر درمان به صورت تصویری و نشان دادن تغییرات هر چند کوچک بهبودی به بیمار است.
ت- حوزه شرایط کلی بیماری
هدف متخصصان در این حیطه شناسایی و بررسی نقایص و ناتوانی‌های مرتبط با بیماری و شناسایی و درمان همبودی‌هایی که ممکن است روی رعایت درمان اثر بگذارند، می‌باشد. سپس با اقدامات متناسب می‌توان موانع را تا حد امکان برطرف نمود و راه درمان را گشود.
ث- حوزه فرد مبتلا به بیماری
اصلی‌ترین موانع در این سطح، نبود اطلاعات و مهارت‌های کافی در فرد برای مدیریت خود و نگرش ضعیف او نسبت به بیماری خود است. اقدامات بایستی در جهت افزایش و بهبود انگیزه بیمار در درمان، افزایش بینش وی نسبت به بیماری و آموزش او از طرق مختلف است.
رعایت نکات زیر برای فردی که دچار اختلال روان‌پزشکی است و در عین حال در مصرف داروها با مشکل مواجه است می‌تواند کمک‌کننده باشد:
۱- فهرستی از داروها تهیه کند و همیشه به همراه خود نزد پزشک ببرد.
۲- ملاقات‌های پزشکی خود را به موقع انجام دهد.
۳- تعهدی به خود برای مصرف داروها بدهد.
۴- تقویم یا برنامه دارویی خود را مهیا کند.
۵- یادآور تهیه کند؛ به طور مثال، با استفاده از برنامه‌هایی که روی تلفن‌های همراه هوشمند نصب می‌شود و به یادآوری مصرف دارو کمک می‌کند.
۶- برای تهیه مجدد داروها در طی سفر یا به هنگام وقایع غیرمنتظره برنامه‌ریزی کند.
۷- از یکی از اعضای خانواده یا یک دوست به عنوان پشتیبان در جهت مصرف دارو کمک بگیرد.
۸- مطالب ضروری در مورد نوع دارو و عوارض احتمالی آن را یاد بگیرد.
۹- از پزشک معالج برای مدیریت عوارض جانبی داروها درخواست کمک کند.
۱۰- سؤالات خود را در مورد داروها از پزشک معالج خود بپرسد.
۱۱- در صورتی که به درست بودن نظرات پزشک معالج خود اطمینان کامل ندارد، با پزشک دیگری مشورت کند.
