تاریخ: ۱۳۹۶/۲/۸
[برگرفته از وب‌سایت انجمن علمی روانپزشکان ایران]
انجمن علمی روانپزشکان ایران در آستانه دوازدهمین دوره‌ی انتخابات ریاست جمهورى، بیانیه‌ای برای ارائه مطالبات جامعه روانپزشکی کشور به کاندیداهای ریاست جمهوری به شرح زیر منتشر کرد.
به نام خداوند جان و خرد
مطالبات انجمن علمى روانپزشکان ایران
از نامزدهاى دوازدهمین دوره‌ی انتخابات ریاست جمهورى
بر این باوریم که رئیس جمهور به عنوان بالاترین مقام اجرایی کشور، باید به سلامت روانی- اجتماعی توجهی ویژه داشته باشد. پیشنهادهای زیر به اولویت‌های این حوزه در یک برنامه چهار ساله پرداخته است. این مطالبات عمدتاً با هدف تغییر جهت از سمت فزونی نسبت عوامل خطر به محافظ به وضعیت معکوس، ارایه شده است. ضروری است در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی حوزه‌های عمومی، رفاه اجتماعی و سلامت این موارد مد نظر قرارگیرد.
سلامت روانی- اجتماعی ثمره‌ی نهایی همه‌ی تلاش‌های دولت‌ها برای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان است. با وجود چنین اهمیتی، در برنامه‌های نامزدهای ریاست جمهوری اغلب به طور مستقیم به این موضوع پرداخته نمی‌شود. شیوع بیست و چهار درصدی اختلالات روانپزشکی در ایران، و شیوع و بروز انواع آسیب‌های اجتماعی مانند گسترش حاشیه‌نشینی، مصرف مواد، جرم و بزهکاری، فحشا، روابط برون‌ازدواجی، و خشونت، ضرورت چنین برنامه‌ای را دو چندان می‌کند.
اکنون ما بنا بر مسئولیت حرفه‌ای خود، توجه نامزدهای محترم ریاست جمهوری را به مطالبات زیر برای ارتقای سلامت روانی- اجتماعی همه‌ی ساکنان این مرز و بوم جلب می‌کنیم و از تمام واجدان شرایط می‌خواهیم که ضمن مشارکت حداکثری در انتخابات، نامزدی را برگزینند که در سیاست‌ها و برنامه‌های خود تمایل و توانی جدی برای نیل به این مطالبات را به روشنی نشان داده باشد:
۱- اصلاح عوامل اجتماعیِ مؤثر بر سلامت روانی‌ـ اجتماعی
طبق «گزارش جهانی خوشبختی»، در سال ۲۰۱۷ ایران از حیث شادمانی و خوشبختی با امتیازی حدود ۷/۴ (از ۱۰) رتبه ۱۰۸ را در میان ۱۵۵ کشور داشته است. با وجود کاهش نابرابری از دهه ۵۰ تا کنون (مقایسه ضریب جینی)؛ متأسفانه شواهدی از افزایش اخیر آن در دست است (در برخی برآوردهای انجام شده توسط دستگاه‌های حمایتی، حداقل ۱۱ میلیون نفر در ایران زیر خط فقر زندگی می‌کنند). با وجود ثبات نسبی میزان کلی بی‌کاری در سال‌های اخیر؛ بی‌کاری جوانان افزایش یافته است.
بر پایه‌ی شواهد معتبر، بی‌اعتمادی به نظام سیاسی خطر مشکلات سلامت روان را بیش از یک و نیم برابر افزایش می‌دهد؛ ضعف در مردم‌سالاری با فزونی جرم‌های سنگین همراه است؛ فقر و محرومیت اجتماعی- اقتصادی خطر افسردگی و دیگر اختلالات روانی را یک و نیم برابر می‌نماید؛ نابرابری با افزایش جرم، به ویژه جرم‌های خشن همراه است؛ و بی‌کاری ابتلا به اختلالات روانی و اعتیاد را دو تا چهار برابر افزایش می‌دهد.
از این رو هر اقدامی برای بهبود وضع سلامت روانی‌ـ اجتماعی ایرانیان بدون کاهش فقر، نابرابری و بی‌کاری، ابتر و کم‌اثر خواهد ماند. این عوامل منجر به نابرابری فرصت‌ها، کاستی عدالت در سلامت و کاهش کرامت انسان‌ها شده، افزایش آسیب‌های اجتماعی و بار بیماری‌ها (به ویژه اختلالات روانپزشکی) را به دنبال خواهد داشت و این وضعیت تهدید کننده‌ی آسایش و آرامش انسان‌ها و دولت‌ها است.
۲- اصلاح ساختار و کارکرد بخش متولی سلامت روانی‌ـ اجتماعی
دسته دوم اهداف به درون نظام ارایه‌ی خدمات مربوط است. در برابر عوامل اجتماعیِ پیش‌گفته که سلامت روانی- اجتماعی ما را تهدید می‌کند، لازم است نظام خدمت‌رسانیِ هوشمند، خیرخواه و چالاکی وجود داشته باشد، که ضمن رصد آن عوامل، با سرعتی هرچه بیشتر اقدامی مناسب به عمل آورد. از این رو لازم است:
۱-۲ ساختار تشکیلات ادارى سلامت روانى‌ـ اجتماعى در وزارت بهداشت مطابق اهمیت آن ارتقا یابد.
۲-۲ سازمان‌های مردم‌نهاد و اجتماع‌محور، به عنوان شریک اصلی ارتقای سلامت روانی- اجتماعی در تصمیم‌گیری‌های این حوزه مشارکت داشته باشند.
۳-۲ اصل سیاست‌های یکسان و هماهنگ مبتنی بر شواهد و نه اجرای متمرکز در میان دستگاه‌های متعدد فعال در سلامت روانی- اجتماعی («وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» و «وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی») حاکم شود.
۴-۲ بودجه سلامت روانی- اجتماعی به نحوی افزایش یابد که برای همه‌ی سطوح خدمات (ارتقای سلامت روانی-اجتماعی، پیشگیری از اختلالات روانی، اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی، درمان و بازتوانی، و کاهش زیان) کفایت کند و با بار اختلالات روانی و آسیب‌های اجتماعی تناسب داشته باشد.
۵-۲ لایحه‌ی حقوق خدمت‌گیرندگان (قانون سلامت روان) که طی فرآیندی بس طولانی و با نظرخواهی از طیف وسیعی از متخصصان سلامت روانی- اجتماعی تدوین شده است، پیگیری و اجرایی شود.
۶-۲ پوشش بیمه‌ای خدمات سلامت روانی- اجتماعی به قدری افزایش یابد که (۱) خدمات غیردارویی (انواعی از روان‌درمانی) را نیز شامل شود، (۲) سقف تعداد روزهای بستری در بخش روانپزشکی، متناسب با نیاز بیماران افزایش یابد، (۳) همه‌ی اختلالات روانپزشکی در بیمه‌های تکمیلی دیده شود؛ و (۴) فراتر از سطح درمان، دیگر سطوح خدمات (ارتقای سلامت روانی- اجتماعی، پیشگیری از اختلالات روانی، و آسیب‌های اجتماعی، بازتوانی و ادغام در اجتماع، و کاهش زیان) را هم در برگیرد.
۷-۲ کمبود تخت‌های روانپزشکی برطرف شود. برای حل این معضل، به جای تأسیس بیمارستان‌های جدید روانپزشکی که بر خلاف توصیه‌‌هاى مراجع معتبر جهانى است، لازم است تعداد تخت‌هاى روانپزشکى در بیمارستان‌هاى عمومى دولتى افزایش یابد. با توجه به وُسعِ غالباً اندکِ افراد دچار اختلالات روانپزشکی، لازم است هزینه خدمات بستری برای آنها قابل پرداخت باشد.
۸-۲ ارتقای سلامت روانی- اجتماعی کودکان و نوجوانان از طریق آموزش مفاهیم شهروندی و مهارت‌های زندگی و تسهیل اجتماعی شدن در قالب تشکل‌های اجتماعی و برنامه‌های آموزش رسمی در تمامی ساختارهای مرتبط از جمله آموزش و پرورش پیگیری شود.
انجمن علمی روانپزشکان ایران، هشتم اردیبهشت ۱۳۹۶
منابع
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با همکاری دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان. سند سیاست ملی در ارتقای ایمنی و پیشگیری از خشونت خانگی (پیش‌نویس). ١٣٩۴.
Burns JK, Tomita A, Lund C. Income inequality widens the existing income-related disparity in depression risk in post-apartheid South Africa: evidence from a nationally representative panel study. Health Place. ۲۰۱۷;۴۵:۱۰-۱۶٫
Henkel D, Zemlin U. Social inequality and substance use and problematic gambling among adolescents and young adults: a review of epidemiological surveys in Germany. Curr Drug Abuse Rev. ۲۰۱۶;۹(۱):۲۶-۴۸٫
Lindstrom M, Mohseni M. Social capital, political trust and self-reported psychological health: a population-based study. Soc Sci Med. ۲۰۰۹;۶۸(۳):۴۳۶-۴۳٫
Malakouti SK, Davoudi F., Khalid S., Ahmadzadasl M. et al. The epidemiology of suicide behaviors among the countries of the EMRO: a systematic review. Acta Med Iran. 2015;53(5):257-265.
Murali V., Oyebode F. Poverty, social inequality and mental health. Adv Psychiatr Treat. 2004;10:216-224.
Nosratabadi M, Amini Rarani M, Sharifian Sani M, Vameghi M. Poverty trends in health and nutrition expenditures in Tehran housholds during 1984-2014: a cohort approach. Journal of Evidence Based Health Policy, Management & Economics (JEBHPME). 2017;1(1):8-16.
Patterson EB. Poverty, income inequality, and community crime rates. Criminology. 1991;29(4):755-776.
Sharifi V., Amin- Esmaeli M., Hajebi A., et al. Twelve- month prevalence and correlates of psychiatric disorders in Iran: the Iranian mental health survey, 2011. Archive Iranian medicine, 2015; 18(2): 76-84.
Wikipedia. World Happiness Report [Internet]. California: Wikimedia Foundation, Inc.; 2017. Available from: https://en.wikipedia.org/wiki/World_Happiness_Report
