دکتر محمدرضا سرگلزایی، روان‌‌پزشک (۱۳۹۳/۶/۱۱)
[برگرفته از وب‌‌سایت اختصاصی نویسنده؛ بخشی از مقاله‌‌ای با عنوان «درباره الکلیسم و کلینیک الکل»]
الکلیسم سومین علت شایع مورتالیتی و موربیدیتی در جهان است. در آمریکا یک‌‌سوم تصادفات رانندگی، دو سوم تصادفات رانندگی آخر شب و نیز دو سوم قتل‌‌ها تحت تأثیر الکل اتفاق می‌‌افتد. در فرانسه که ۱۰ درصد نیروی کار کشور در صنایع مرتبط با تولید و توزیع الکل کار می‌‌کنند، ۱۰ درصد کل مرگ و میر نیز مربوط به عوارض مصرف الکل است و ۳۰ درصد تخت‌‌های بیمارستانی در اشغال مشکلات مرتبط با مصرف الکل می‌‌باشد. مصرف طولانی‌‌مدت الکل عوارض قلبی، فشار خون بالا و مشکلات کبدی ایجاد می‌‌کند. مصرف الکل در زنان باردار «سندرم الکل جنینی» ایجاد می‌‌کند که شایع‌‌ترین علت عقب‌‌ماندگی ذهنی قابل پیشگیری در کشورهای صنعتی است.
چه کسی الکلی است؟
دکتر جان اوینگ از دانشگاه کارولینای شمالی ابزاری چهارگزینه‌‌ای را برای تشخیص الکلیسم طراحی کرد که به طور بین‌‌المللی پذیرفته شده است. این ابزار شامل چهار سؤال است که اگر کسی به حداقل دو سؤال آن پاسخ مثبت دهد الکلی محسوب می‌‌شود. این پرسشنامه براساس حرف اول کلمات کلیدی سؤالات، پرسشنامه CAGE نامیده می‌‌شود.
سؤال اول: آیا تا کنون احساس کرده‌‌اید که لازم است نوشیدن الکل را متوقف (Cut Down) کنید؟
سؤال دوم: آیا تا کنون دیگران شما را به دلیل نوشیدن الکل مورد انتقاد و سرزنش(Annoyed) قرار داده‌‌اند؟
سؤال سوم: آیا تاکنون به خاطر نوشیدن الکل دچار احساس پشیمانی یا احساس گناه (Guilty) شده‌‌اید؟
سؤال چهارم: آیا تا کنون شده است که سر صبح برای آرام کردن خود یا برای خلاص شدن از حال بد الکل بنوشید؟ (به اصطلاح برای باز کردن چشم [eye opener] می‌‌گویند.)
برای کمک به یک الکلی چه باید کرد؟
اول- اگر بیماری هنوز به درگیری خود با الکل بصیرت (Insight) ندارد، لازم است با کمک یک مشاور حرفه‌‌ای (پزشک، روان‌‌شناس، پرستار یا مددکار اجتماعی) به مرور تأثیر الکل در زندگیش پرداخته شود و با مواجه کردن وی با ترازنامه هزینه/ فایده مصرف الکل، متقاعد شود که نیاز به درمان دارد. این فرآیند «مصاحبه انگیزشی» (Motivational Interview) نامیده می‌‌شود.
دوم- اگر کسی دچار «وابستگی به الکل» شده باشد معمولاً برای قطع مصرف الکل نیاز به سمزدایی (Detoxification) دارد زیرا علایم بازگیری الکل اغلب شدید و در مواردی خطرناک است (مانند استاتوس اپیلپتیکوس و دلیریوم ترمنس). سمزدایی الکل باید زیر نظر یک پزشک انجام شود و گاهی ضروری است بیمار در بیمارستان بستری شود.
سوم- طولانی‌‌ترین مرحله درمان پیشگیری از بازگشت (Relapse prevention) است. در همه وابستگی‌‌ها بخش زیادی از بیماران دچار بازگشت به مصرف (عود یاRelapse ) می‌‌‌شوند. در یک پایش ۶ ماهه، دو سوم بیماران و در یک پایش یک‌‌‌ساله ۸۰% درصد بیماران پس از درمان دچار عود شده بودند. بنابراین رها کردن بیماران پس از سمزدایی معمولاً باعث بازگشت آنها به الکل می شود.
«پیشگیری از عود» شامل اقدامات زیر است:
– آموزش بیمار و خانواده راجع به فرآیند درمان و نحوه ارتباط با تیم درمانی
– آموزش بیمار و خانواده‌‌‌اش راجع به چگونگی مواجهه با شرایطی که باعث مصرف می شود (خشم، غم، وسوسه، درد و…)
– تشخیص و درمان اختلالات روانپزشکی همراه (اختلالات خلقی، اختلالات اضطرابی، اختلالات شخصیت و…)
– اصلاح باورهای غیرمنطقی که زمینه‌‌ساز مصرف الکل هستند و آموزش مهارت‌‌های رفتاری که قدرت «نه گفتن» به الکل را به فرد می‌‌دهد (درمان شناختی- رفتاری یا CBT).
– شرکت در گروه‌‌های خودیاری (همچون الکلی‌‌های گمنان [AA] که با مشارکت در تجربه‌‌های بیماران بهبود یافته و حمایت روانی از بیمار به تداوم پاکی (پرهیز یا Abstinence) کمک می‌‌کند.
