دکتر امیر شعبانی، روانپزشک (۱۳۹۴/۳/۲۸)
برخی از افراد مشکلات روانی را بیماری سالمندان می‌پندارند و وقتی روانپزشک آنها را نیازمند درمان روانپزشکی می‌داند می‌گویند «مگر چند سال دارم که باید داروی اعصاب بخورم!» با این حال به خوبی می‌دانیم که زمان تظاهر بیماری‌های روانپزشکی عمدتاً از دوران جوانی یا حتی پیش از آن است و این که یک سالمند برای اولین بار دچار یک اختلال عمده روانپزشکی اولیه شود احتمال کمتری دارد. بنابراین هنگام مواجهه با علایم روانی در یک فرد سالمند، ابتدا باید به دنبال علت یا علل مشخص جسمانی برای آن گشت. لزوم پیدا کردن علل جسمانی برای علایم روانی بی‌سابقه یک فرد سالمند، هنگامی مهم‌تر می‌شود که این شرایط به شکلی حاد و ناگهانی بروز کرده باشد. در بسیاری از مواردی که فرد سالمند تحت عمل جراحی (به خصوص جراحی قلب) قرار گرفته باشد یا دچار نارسایی ارگان‌های حیاتی مانند کلیه شده باشد و یا حتی در شرایط به ظاهر خفیف‌تری مانند بیماری‌های عفونی یا حتی کم‌آبی، درد، یا مصرف همزمان چند دارو باشد ممکن است شرایط روانی او تغییر کند. این تغییر شرایط اغلب با اختلال در آگاهی به زمان و مکان و محیط تظاهر می‌کند. علایم این وضعیت می‌تواند درهمین حد محدود بماند و یا نشانه‌های دیگری هم اضافه شود: فرد ممکن است دچار توهمات شنیداری و دیداری شود، حرف‌هایی بی‌ربط بگوید، باورهایی غیرمعمول پیدا کند و رفتارهای پرخاشگرانه نشان دهد.
به چنین وضعیتی در اصطلاح، «دلیریوم» گفته می‌شود و شناسایی و درمان به موقع آن، حتی مواردی که بدون مشکلات رفتاری و روانپریشی است، گاه برای نجات زندگی فرد حیاتی است. علایم فرد مبتلا به دلیریوم اغلب در اوقات شب تشدید می‌شود و در طول روز نوسان دارد؛ به طوری که ممکن است گاهی فرد را در وضعیت نسبتاً عادی ببینیم و وخامت وضعیت او را تشخیص ندهیم.
خوشبختانه در بیشتر مواد، با شناسایی علل مشکل و مداخله به موقع، دلیریوم برطرف می‌شود. باید دانست که پیشگیری از دلیریوم اغلب امکان‌پذیر و ساده‌تر از درمان آن است. افرادی که از سالمندان بیمار نگهداری می‌کنند لازم است برای پیشگیری از بروز دلیریوم اقداماتی را انجام دهند:
۱- به او کمک کنند که در حالت بی‌حرکت نباشد. اگر قادر به راه رفتن است در حد توان و به طور منظم راه برود و اگر قادر به این کار نیست حداقل به او کمک شود که در حالت استراحت اندام‌هایش را حرکت دهد.
۲- تختخواب او در صورت امکان در کنار پنجره باشد و ساعت و تقویم همیشه در مقابل او.
۳- گفتگو با او و توضیح رویدادهای پیرامون به حفظ روحیه و نیز وضعیت شناختی او کمک می‌کند. حفظ ارتباط با نزدیکان و آمد و شد منظم نیز چنین اثری دارد.
۴- تشویق به کارهای ذهنی (مانند مطالعه و تعریف کردن خاطرات) یا حداقل در دسترس بودن یا در معرض دید بودن وسایل مورد علاقه‌اش مفید است.
۵- آموزش دیدن فرد مراقب بیمار سالمند هم ممکن است به کاهش بروز دلیریوم کمک کند.
