پاسخ دکتر عاطفه قنبری جلفایی، روانپزشک، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران:
۱- آیا چاقی علت همه مشکلات و جراحی حلال همه مشکلات است؟
برخی همه ناکامی‌ها، شکست‌ها و مشکلات خود در زمینه‌های تحصیلی، شغلی، اجتماعی و خانوادگی را به چاقی نسبت می‌دهند و معتقدند لاغر شدن همه مشکلات از جمله رابطه با همسر، رابطه با دوستان و یا مشکلات شغلی را حل می‌کند. گرچه با کاهش وزن برخی مشکلات رفع خواهد شد، این در مورد همه معضلات زندگی صادق نیست و فرد پس از روبه‌رو شدن با واقعیت‌های پس از عمل، ممکن است احساس افسردگی کند. واقع‌گرا بودن و آگاهی از ضعف‌های خود، خانواده و جامعه می‌تواند فرد را به شناخت علل واقعی مشکلات سوق داده، احساس ناامیدی بعد از عمل جراحی را کاهش دهد.
۲- آیا با جراحی همه عادات بد خوردنم خود به خود بر طرف می‌شود؟
برخی افراد از خوردن به عنوان روشی برای پاسخ به احساسات و مدارا با مشکلات استفاده می‌کنند. جایگزین کردن راهکارهای مقابله‌ای کارآمد به جای غذا نیازمند صرف وقت و انرژی، تمرین و ممارست، و کمک گرفتن از روانپزشکان و روانشناسان است. اگر فردی که سِلاح خوردن از او گرفته شده به دنبال جایگزین نباشد در مقابله با مشکلات احساس ناتوانی خواهد کرد و بعد از چند ماه که خوردن راحت‌تر شد به ریزه‌خواری روی خواهد آورد؛ به خصوص که بیشتر افراد چاق قبل از جراحی نیز چنین عاداتی دارند. ریزه‌خواری خوراکی‌های پُرکالریِ کم‌حجم مانند شکلات، شیرینی و چیپس می‌تواند پس از مدتی در روند کاهش وزن اختلال ایجاد کند و یا حتی منجر به بازگشت وزن شود. بدیهی است که باید به جراحی به عنوان آغاز تلاشی برای ترک عادات غلط نگاه شود. در واقع، جراحی روشی است که با کاهش وزن سریع ابتدایی فرد را در مسیر صحیح قرار می‌دهد، ولی طی کردن بقیه مسیر به عهده خود فرد است که با تغییر روش زندگی و استفاده از ورزش، عادات غذایی صحیح و راهکارهای مقابله‌ای کارآمد به بهترین نحو انجام خواهد شد. بدون شک در پیمودن این مسیر حمایت‌های خانواده و متخصصان تغذیه و پزشکی ورزشی و روانپزشکان می‌تواند به نحو چشمگیری مثمر ثمر باشد.
۳- آیا ذوق کاهش وزن، مانع ازدلتنگی برای خوردن خواهد شد؟
این یک تصور شایع ولی نادرست است. غذا فقط تأمین کننده انرژی نیست؛ غذا یکی از اجزاء اصلی زندگی ماست! در مراسم و میهمانی‌ها غذا به عنوان یک رکن مهم حضور دارد. بیرون رفتن برای نهار یا شام تفریح اصلی بیشتر افراد است که به اتفاق دوستان یا خانواده انجام می‌شود. پس غذا جزیی از روابط اجتماعی ماست.
پس از عمل جراحی، فرد ممکن است احساس کند دلش برای آن که پابه‌پای دیگران غذا بخورد تنگ شده؛ این امری طبیعی است و نباید خود را به خاطر آن سرزنش کند. انطباق با این شرایط بعد از سال‌ها «زندگی با تکیه بر غذا»، قدری زمان‌بر ولی ممکن است. فرد باید فعالیت‌های مشترک لذت‌بخش دیگری را جایگزین غذا کند. بی‌شک حمایت خانواده و دوستان و مشاوره با روانپزشک و روانشناس می‌تواند او را در انجام این امر یاری دهد.
۴- آیا بعد از جراحی، به سرعت وزنم کم می‌شود و زندگی راحت و بی‌استرسی خواهم داشت؟
بسیاری از افراد گمان می‌کنند قسمت اعظم پیگیری‌ها و استرس‌ها مربوط به قبل از جراحی است و بعد از جراحی استرس‌ها از بین رفته و آرامش جایگزین آن خواهد شد. واقعیت آن است که جراحی، رژیم غذایی و کاهش وزن سریع پس از آن، استرس جسمی- روانی قابل توجهی بر فرد وارد می‌کند که می‌تواند منجر به احساس ضعف و تحریک‌پذیری او شود و اگر از پیش آماده نباشد این حالات موجب نگرانی وی می‌گردد. علاوه بر آن، بهترین نتایج کاهش وزن وقتی اتفاق می‌افتد که بیمار همکاری درمانی خوبی داشته باشد و پیگیری‌های بعد از عمل را که توسط جراح و متخصصان سایر رشته‌ها درخواست شده انجام دهد. بنابراین توصیه می‌شود قبل از جراحی تا می‌توانند اطلاعات صحیح از منابع قابل اعتماد به خصوص از جراح و سایر متخصصان مربوطه به دست آورند و سعی کنند تصمیم‌گیری‌شان برای انجام جراحی با تسلط کامل بر همه جنبه‌های مثبت و منفی شرایط فعلی، خطرات جراحی، جنبه‌های مثبت و منفی زندگی بعد از جراحی و پیگیری‌های مورد نیاز باشد. چنین تصمیم‌گیری واقع‌گرایانه‌ای به فرد کمک خواهد کرد که آمادگی برخورد با چالش‌های پس از جراحی را داشته باشد و بهترین نتیجه را از درمان بگیرد. اصرار بر انجام جراحی بر اساس دلایلی مثل «از چاقی خسته شده‌ام» یا «حوصله رژیم و ورزش را ندارم» می‌تواند نتیجه درمان را به شکل نامطلوبی تحت تأثیر قرار دهد.
۵- آیا افسردگی من ناشی از چاقی است و با لاغر شدن برطرف می‌شود؟
درست است که بسیاری از افراد چاق به عللی مثل وجود تبعیض، کاهش اعتماد به نفس، عدم رضایت از تصویر بدن و یا افت سلامت جسمی دچار انزوای اجتماعی و کاهش کیفیت زندگی و در نتیجه احساس افسردگی می‌شوند، ولی همه افسردگی‌ها ناشی از چاقی نیست و گاهی حتی برعکس است. یعنی خود بیماری افسردگی از طریق افزایش میل به خوردن، کاهش انرژی و کاهش فعالیت و اثر بر هورمون‌ها می‌تواند منجر به چاقی شود و این افسردگی با کاهش وزن بر طرف نمی‌شود، بلکه نیاز به درمان‌های دارویی و غیر دارویی تحت نظر روانپزشک دارد. علت افسردگی بیشتر افراد چاق، مجموعه‌ای از علل زیستی و روانی است و انجام مداخله درمانی پیش از جراحی و ادامه آن پس از جراحی ضروری است.
۶- چرا بعضی از افراد بعد از جراحی برای درمان چاقی، احساس افسردگی می‌کنند؟ آنها که باید از کاهش وزنشان خوشحال باشند؟
بیشتر افراد داوطلب جراحی، نگرش بسیار مثبتی به جراحی دارند. تصور کاهش وزن و در نتیجه بهبود وضعیت جسمی و کیفیت زندگی، فرد را بیش از پیش مشتاق جراحی می‌کند و برای خود دنیایی بی‌نقص و سرشار از امید متصور است. با این حال، واقعیت آن است که برخی بیماران بعد از جراحی احساس افسردگی می‌کنند که یکی از دلایل آن می‌تواند همان باورهای نادرستی باشد که پیش از عمل داشته‌اند و در بخش‌های بالا به مواردی از آنها اشاره شد.
