دکتر امیر شعبانی، روان‌پزشک؛ ۱۴۰۰/۵/۱
- خواب‌هراسی چیست؟ آیا خواب‌هراسی یکی از نشانه‌های PTSD است؟
فرد مبتلا به خواب‌هراسی یا رؤیاهراسی (Oneirophobia/ Somniphobia/ Clinophobia/ Hypnophobia/ Sleep Dread/ Sleep Anxiety) بر اساس ترس از تجربه‌ی مجدد رؤیاهای ناخوشایند، از خوابیدن یا به خواب رفتن پرهیز می‌کند یا آن را به تأخیر می‌اندازد. از آن‌جا که افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) به شکل شایعی تجارب تروماتیک خود را مکرراً در خواب «بازتجربه» (re-experience) می‌کنند، در برخی از آنان «خوابیدن» به عنوان نمادی از تروما، عامل بروز هراس می‌شود. بنابراین یکی از تظاهرات «اجتناب» (avoidance) در مبتلایان به PTSD، اجتناب از به‌خواب رفتن برای به تأخیر انداختن تجربه مجدد تروماست. در واقع، برای بسیاری از مبتلایان به این اختلال، تجربه‌ی کابوس‌های مرتبط با تروما به قدری آزارنده است که گاه مشابه «وقوع دوباره‌ی همان ترومای واقعی» درک می‌شود نه صرفاً «یادآوری» آن.
بسیاری از افرادی که دچار مشکل در به‌خواب رفتن (early insomnia) یا سایر مشکلات مربوط به خواب هستند، در طول روز دغدغه‌ها و نگرانی‌هایی در این ارتباط دارند و با نزدیک شدن به زمان خواب این نگرانی بیشتر می‌شود. به همین ترتیب، به‌ویژه در خواب‌هراسی که با هراس بیمارگونه‌ای از خوابیدن همراه است چنین اشتغال خاطری در طول بیداری فرد را می‌آزارد. بنابراین خواب‌هراسی نشانه‌ای غیراختصاصی است و تنها در PTSD دیده نمی‌شود.
- نشانه‌های همراه
فرد مبتلا به خواب‌هراسی ممکن است تا صبح بیدار بماند و تنها هنگامی به خواب رود که دیگر قادر به ممانعت از آن نیست. او ممکن است در طول روز دچار تحریک‌پذیری، اشکال در یادآوری (حافظه) و تنش روانی و جسمانی (مانند تعریق یا افزایش ضربان قلب) که با یادآوری موضوع خواب یا با نزدیک شدن به زمان خوابیدن افزایش می‌یابد، باشد.
همچنین، مشکلات حین خواب، مانند بیدار شدن مکرر (fragmented sleep) و دشواری در به خواب رفتن مجدد، می‌توانند باعث خستگی در طول روز شوند.
برخی از افرادی که دچار حملات پانیک شبانه در زمانی که معمولاً قصد خوابیدن داشته‌اند می‌شوند، ممکن است مبتلا به خواب‌هراسی باشند. مصرف یا سوءمصرف مواد نیز یکی از شرایطی است که می‌تواند در مبتلایان بروز کند و یکی از راه‌هایی است که ممکن است فرد دچار خواب‌هراسی برای کاهش تنش‌های خود به آن پناه ببرد.
