ترومای تاریخی چیست؟

مفهوم «ترومای تاریخی» (Historical trauma) اولین بار در دهه ۱۹۶۰ میلادی، پس از انجام مطالعاتی روی بازماندگان هولوکاست و خانواده‌های آنها مطرح شد.

«ترومای تاریخی» ترومایی چندنسلی است که توسط گروهی از مردم در یک طبقه فرهنگی، نژادی یا قومی ویژه که تحت ستم طولانی‌مدت بوده‌اند تجربه می‌شود. چنین ترومایی به رویدادهای اثرگذار مهمی مانند برده‌داری،  هولوکاست، جنگ، استعمار بومیان و نسل‌کشی مرتبط است که بر توده‌ای از مردم اعمال می‌شود (mass trauma). بر اساس «نظریه ترومای تاریخی»، اثرگذاری چنین مواردی از تروما در حدی است که حتی می‌تواند شیوع بیماری‌ها را در نسل‌های بعدی پس از ترومای اولیه افزایش دهد.

به تظاهرات رفتاری و هیجانی ناشی ادراک ترومای تاریخی «پاسخ ترومای تاریخی» یا HTR (Historical Trauma Response) گفته شده است که به نظر می‌رسد عمدتاً به شکل «سوءمصرف مواد» بروز می‌نماید. برخی از سایر تظاهرات عبارت است از: انکار، تردید، تجزیه، افسردگی، اضطراب، درماندگی، سوگ حل‌نشده، احساس گناه بازماندگی، بی‌ارزش دانستن خود و فرهنگ خودی، اقدام به خودکشی، انتخاب انزوا، مسخ شخصیت، کرختی هیجانی و گوش به زنگی

تروماهای تاریخی بر مبنای یک زمینه‌ی بومی «جهان چهارم» نیز توصیف شده‌اند (والترز و سیمونی، ۲۰۰۲). به این معنا که در چنین زمینه‌ای یک اقلیت بومی در کنار یک اکثریت استعمارگر دارای قدرت و امتیاز ویژه‌ی نهادینه‌شده زندگی می‌کنند.

 

• این تئوری بر سه نظریه بنا شده است:

۱) نظریه روانی-اجتماعی (Psychosocial Theory)

۲) نظریه سیاسی/اقتصادی (Political/Economic Theory)

۳) نظریه نظام‌های اجتماعی/بوم‌شناختی (Social/Ecological Systems Theory)

 

• بر اساس مرور میشه‌له سوته‌رو (۲۰۰۹)، دست‌کم چهار فرضیه در شکل‌گیری تئوری ترومای تاریخی وجود داشته است:

۱) ترومای توده‌ای (mass trauma) به شکلی نظام‌مند و عامدانه بر جمعیت هدف از سوی یک جماعت غالب اعمال می‌شود.

۲) تروما محدود به یک رویداد فاجعه‌بار منفرد نیست، بلکه در طول دوره‌ی طولانی ادامه می‌یابد.

۳) این رویدادها دارای اثری بر کل جمعیت هدف و تجربه‌ای برای مردم جهان خواهند بود.

۴) اندازه این تروما به قدری است که جمعیت هدف را از مسیر تاریخی مورد انتظار خارج می‌کند و میراثی از تفاوت‌های جسمانی، روانشناختی و اجتماعی-اقتصادی در طول نسل‌های بعدی برجای می‌گذارد.

 

• به این ترتیب سه سازه (construct) زیربنایی این تئوری عبارت است از:

۱) تجربه ترومای تاریخی

۲) پاسخ ترومای تاریخی (HTR)

۳) انتقال بین‌نسلی ترومای تاریخی

 

پاسخ افراد به تروماهای عامدانه و توده‌ای بسیار متفاوت از پاسخ آنها به تروماهای تصادفی یا حتی فجایع طبیعی است. نوع اول تبعات بیشتری در جهت ویران کردن پیش‌فرض‌های سازنده یا خوش‌بینانه نسبت به جهان و دیگران دارد و حس عمیق‌تری از بیگانگی و یأس ایجاد می‌کند.

 

گردآوری: دکتر امیر شعبانی، روان‌پزشک

---